Татарские загадки с переводом

Бер байлык бар − янмый,
Карак та урлый алмый,
Төшеп тә югалмый.

(Это сокровище не горит в огне,
Вору его не украсть
И даже если Вы упадёте, то не потеряете это)

Зур палас,
Төбендә − йомры калач.

(Большой дворец,
Внизу яичный желток.)

Ачыдан ачырак, татлыдан татлырак,
Усалдан усалрак, дөрестән дөресрәк
Нәрсә бар дөньяда?

(Горче горького, слаще сладкого,
Злее, чем зло и правдивее, чем правда.
Что же это?)

Нәрсә төнне яктырта,
Нәрсә яна − яндырмый?

(Что озаряет ночь,
Что дальше – не горит?)

Акчасыз керәсең, хәзинә алып чыгасың.

(Заходишь без денег, выходишь с сокровищем)

Юк үзенең әдәбе,
Маңгаенда сәнәге,
Көелып йөри сәдәбе.

(Без манер,
Твёрдого лба,
Горящая жемчужина.)

Агач түгел − яфраклы,
Тун түгел − тегелгән.

(Не дерево, а с листьями,
Не туника, а сшита)

Җәен урманга патша,
Кышын кардан да аста.

(Летом царь леса,
Зима тоже ниже снега.)

Кул белән чәчәсең, күз белән җыясың.

(Сеешь руками, а пожинаешь глазами)

Сакалы бар, акылы юк.

(Имеет бороду и лишен рассудка.)

Кара кыр буйлап ак куян чаба.

(Белый кролик бежит по чёрному полю)

Теле юк − үзе аңлата.

(Нет языка – он означает сам.)

Бер чыгарып җибәрсәң,
Нихәтле чакырсаң да кире кайтмый.

(Если выпустишь –
Зови-не зови, оно не вернётся)

Таяк,
Таяк өстендә маяк;
Маяк өстендә кибет,
Кибет эчендә дүрт мең егет.

(Палка,
Маяк на палке;
Магазин над маяком,
Четыре тысячи молодых людей в магазине.)

Диңгезе бар, суы юк,
Каласы бар, халкы юк,
Урманы бар, агачы юк.

(Есть море, но нет воды,
Есть город, но нет людей,
Есть лес, но нет деревьев)

Язын дөньяга килә,
Көзен саргаеп үлә.

(Родился весной,
Он умирает осенью.)

Аягы юк − китәр,
Җибәргән җиргә җитәр,
Кушкан йомышны үтәр.

(У него нет ног, но оно уйдёт,
Дойдёт, куда посылали
И выполнит задачу)

Үзе аяксыз-кулсыз,
Сикерә дә төшә, сикерә дә төшә.

(Он босиком,
Прыгает и падает, прыгает и падает.)

Кабат-кабат,
Бер кошта өч йөз алтмыш биш канат,
Мин торам аны санап,
Көн дә кими бер канат.

(Опять и опять,
У птицы 365 крыльев,
Стою и считаю,
Каждый день выходит на одно меньше)

Аршынлы түгел, потлы түгел,
Һәркемдә бар.

(Не аршин, не горшок,
А есть у всех)

Өй башына утырган,
Җир йөзен нуры белән тутырган.

(Сидит на крыше дома
И всю землю наполняет своим светом)

Бер кисмәктә мең егет.

(Тысяча молодцов в целости и сохранности.)

Өй өстеңдә ярты күмәч.

(Половина буханки хлеба висит над крышей)

Кышын ята таштай,
Язын чаба аттай.

(Как зимняя постель,
Этот трамплин.)

Бер көтүче мең сарык көтә.

(Один пастух пасёт тысячу овец)

Өнсез, җансыз − иң якын дус.

(Тихий, безжизненный – лучший друг.)

Ипи түгел, су түгел,
Авыр түгел, аз түгел,
Ансыз яшәү мөмкин түгел.

(Ни хлеба, ни воды,
Не тяжёлый, не маленький,
А жить без него невозможно)

Койрыгыннан мөгезе озын.

(Рог длиннее хвоста.)

Аягы юк — качадыр, канаты юк — очадыр.

(Ног нет, а бегает, крыльев нет, а летает.)

Көзен туа, язын үлә.

(Родился осенью и умер весной.)

Мамык юрган,
Кат-кат сырган,
Үзе суп-суык.

(Пушистое одеяло
Снова и снова
Скользит по холоду)

Өй түбәмдә − җиз кадак.

(На крыше дома лак для ногтей.)

Башы тауда, аягы диңгездә.

(Её голова в горах, а ноги – в поле)

Ачыдыр теле, кыллыдыр төбе.

(Горький язык, волосатое дно.)

Сорыйлар, көтәләр, килсәм бар да качалар.

Все меня ждут и просят, но стоит прийти – все убегают.

Нечкә билле, көлтә койрыклы.

(Тонкая талия, пепельная хвостатая.)

Үзе күренми, үзе сызгыра,
Үзе бар нәрсәне пыр туздыра.

(Невидимый враг, свистит
И всё портит)

Утыз тештән чыккан − утыз адәмгә җәелә.

(Исходит из тридцати зубов, а распространяется на тридцать человек)

Кечкенә генә сандыкка бөтен дөнья сыйган.

(Весь мир умещается в маленькой коробке.)

Утта янмый,
Суда батмый.

(Не горит в огне,
Не тонет.)

Бер ботак,
Бер ботакта бер мең борчак.

(Одна ветка,
Тысяча горошин в одном отделении.)

Аяксыз-кулсыз рәсем ясый.

(Рисует босиком.)

Кабат-кабат катлама,
Акылың булса ташлама.

(Повторяйте,
Не сдавайтесь, если у вас есть разум.)

Үзе ялтырый, үзе калтырый.

(Сам по себе светится, сам по себе качает.)

Аягы юк, кулы юк,
Тәрәзәгә гөл ясый.

(Ни ног, ни рук,
Делает цветы на окне.)

Анда бар да бар.

(Там все есть.)

Акыллыга да әйттем −
Уйлады да белде;
Акылсызга да әйттем −
Тыңлады да көлде.

(Рассказал мудрецу –
Он подумал и узнал правду.
Рассказал дураку –
Он послушал и посмеялся.)

Үзе шушында, үзе беленми;
Тынга беленә, күзгә күренми.

(Вот он, сам себе неизвестный;
Бесшумный, невидимый.)

Ул булса, көн була. Ул булмаса, төн була.

(Оно если есть, день будет.
Если его не будет, ночь будет.)

Югалткан әйберең түгел, −
Эзләмичә тапмыйсың.

(Ты это не терял,
Но если поищешь, то найдёшь)

Тышка куйдым − таш булды, Өйгә керттем − су булды.

(Наружу положу − камнем становиться, В Дом занесу − водой станет.)

Кулсыз-аяксыз тәрәзә кага.

(Без рук-без ног, а стучит.)